Πολλοί από τους Ηπειρώτες Ευεργέτες συνέστησαν Ιδρύματα και μετέφεραν όλη τους την περιουσία σε αυτά με σκοπούς κοινωφελή έργα ,διακριτά και μέγιστου κοινωφελούς ενδιαφέροντος , αποδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό έμπρακτα το ενδιαφέρον τους για την πόλη και την περιοχή .
Αναφέρουμε παρακάτω ,ενδεικτικά , μερικά από αυτά, που σίγουρα δεν εξαντλούν τον μεγάλο κατάλογο ,αφού πρόκειται για πάρα πολλά και το έργο που επιτελούν είναι πολύ σημαντικό και ανεξάντλητο .
‘’ΙΔΡΥΜΑ ΒΑΡΩΝΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΣΙΤΣΑ ‘’
Ο Μιχάηλ Τοσίτσας βαρώνος γεννήθηκε στο Λιβόρνο της Ιταλίας το 1882 (ο τίτλος του βαρώνου είχε απονεμηθεί στον πάππο του το 1840 από τον ηγεμόνα του Δουκάτου της Λούκας , όπου είχε εγκατασταθεί στις αρχές του αιώνα αυτού με το δικαίωμα να τον φέρουν αυτός και οι απόγονοί του ) .
Ο Μιχαήλ Τοσίτσας έζησε στο εξωτερικό ( Ιταλία, Γαλλία, Ελβετία) χωρίς ποτέ να επισκεφτεί τη γή των πατέρων του ( δεν γνώριζε ούτε τη γλώσσα τους) ,παρά μόνο το 1913 που ήρθε στην Αθήνα και μόνο για τρείς ημέρες.
Μετά τις σπουδές του στην Ιταλία και Γαλλία εργάστηκε στο τραπεζικό Γραφείο των Αδελφών Τοσίτσα ,που είχε ιδρυθεί στο Λιβόρνο το 1809 και μεταφέρθηκε αργότερα στη Μασσαλία και το 1880 στο Παρίσι .Από την εποχή αυτή εγκαταστάθηκε στην Λωζάνη της Ελβετίας και στο μεγάλο κτήμα του στην Ν. Γαλλία ,επιδιδόμενος σε ιστορικές και φιλοσοφικές μελέτες , τη μουσική και το σκάκι ,του οποίου υπήρξε δεινός παίκτης . Μεταπολεμικά ήρθε σε επαφή με τον γνωστό πολιτικό Ευάγγελο Αβέρωφ ο οποίος τον παρότρυνε να συστήσει Ιδρυμα ,το οποίο και συνέστησε τον Ιούνιο του έτους 1947, με την ονομασία ‘’Ιδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα ‘’.
Σκοποί του ιδρύματος ήταν η ίδρυση στην Κηφισιά Φοιτητικής Εστίας για σπουδαστές Ανώτατων Σχολών καταγόμενους από τους Νομούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας , το 1/10 των οποίων θα κατάγονταν από το Μέτσοβο .Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και ξενώνα διανοούμενων και καλλιτεχνών στο σπίτι της Οικογένειας στο Μέτσοβο, αφού ανοικοδομούνται στο σύνολό του για το λόγο αυτό ,Νοσοκομείο στο Μέτσοβο , ξυλουργικό εργοστάσιο , βουστάσιο και Γαλακτοκομική Σχολή στην ίδια πόλη και εκτέλεση μικρότερων έργων κοινοφελών στο Μέτσοβο και αλλού .
Με την ιδιόγραφη τέλος διαθήκη του ο Ευεργέτης, που κρίθηκε κυρία από Ελβετικό Δικαστήριο , κληροδοτούσε στο επώνυμο Ιδρυμα τα 2/3 ή 65-70% της περιουσίας του , ανερχόμενη σε 2.500.000 δολ. ,το δε 1/3 σε ομώνυμο στην Ελβετία Ιδρυμα υπό τον όρο ή Ελβετική κυβέρνηση να μην την φορολογήσει .
‘’ΙΔΡΥΜΑ ΚΩΝ. ΚΑΤΣΑΡΗ ‘’
Ο Κώστας Νικ. Κατσάρης γεννήθηκε στο Καλέντζι Κατσανοχωρίων το 1880 από γονείς φτωχούς αγρότες .Ηταν το πρώτο από τα έξι παιδιά της οικογένειας ( πέντε αγόρια και μία θυγατέρα ) .Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε στο σχολείο του χωριού του και στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα όπου ενώ εργαζόταν παρακολουθούσε και εμπορικά μαθήματα.
Κατά τη διάρκεια που ήταν Διαχειριστής στην ‘’Ακρόπολη ‘’ του Γαβριηλίδη έρχεται σε επαφή με σημαίνοντες Ηπειρώτες της πρωτεύουσας και μυείται στο εθνικά ηπειρωτικά κινήματα της εποχής ( Ηπειρωτικό Κομιτάτο , Αυτονομικό της Β. Ηπείρου ) και προσφέρει τις υπηρεσίες τους σ΄ αυτά .Το 1909 εκλέγεται μέλος του Δ.Σ της Ηπειρωτικής Αδελφότητας Αθήνας .Στη 10ετία του 1910 επιδίδεται στο εμπόριο και αναδείχθηκε σε σοβαρό εμπορικό αντιπρόσωπο διαφόρων εταιριών ντόπιων και ξένων .Την επιχείρησή του κάλυπταν κατά 80% οι εμπορικές εργασίες και κατά 20% οι ασφαλιστικές .Υπήρξε μέλος της Πανηπειρωτικής Αδελφότητας και συνιδρυτής (1934) της Ηπειρωτικής Εταιρείας στην Αθήνα και συμμετείχε ως χορηγός σε κάθε προοδευτικό έργο στην γενέτειρά του και των Ιωαννίνων .
Αναφέρονται η αποφασιστική συμβολή του στη διάσωση του μεγάλου υπέρ των Ιωαννίνων κληροδοτήματος της Ελένης Ζωγράφου καθώς και η σημαντική του δωρεά (300.000 δρχ. ) υπέρ της Ε.Η.Μ με την οποία έγινε το Μέγαρό της και η αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου που φέρει το όνομά του .
Με ιδιόγραφη διαθήκη του το 1964 κληροδοτούσε ‘’ως νόμιμη μοίρα’’ ορισμένα περιουσιακά στοιχεία στην σύζυγό του Μαριγώ και διέτασσε όλη η υπόλοιπη περιουσία του (κινητή και ακίνητη ) αποτελούμενη από οικόπεδα στην Αθήνα , δύο στο Χολαργό 2.700 και 2.100 τ.μ και ένα στην Καλλιθέα 400 τ.μ και το 82,5% της επιχείρησης του ‘’Κ. Κατσάρης Αντιπροσωπείαι –Ασφάλειαι ‘’ να αποτελέσει κληροδότημα με την επωνυμία ‘’Ιδρυμα Κων. Κατσάρη ‘’ .Τη διεύθυνση δε του Ιδρύματος αναθέτει στην επιτροπή Αγαθοεργών Καταστημάτων Ιωαννίνων .
Με δεύτερη συμπληρωματική διαθήκη της πρώτης ,την 6-7-1964 ,ο Κ. Κατσάρης διατάσσει τα ως άνω οικόπεδα να εκποιηθούν το ταχύτερο το δε τίμημα να καλυφθεί με ταυτόχρονη αγορά ακινήτου στα Γιάννενα , αγορά μετοχών ΔΕΗ ή άλλων εγγυημένων τίτλων. Στο Ιδρυμα δε να περιέλθουν ευθύς με τη δημοσίευση της διαθήκης και τα επόμενα : 1.000 λιρ. Αγγλίας ευρισκόμενες σε θυρίδα του Θησαυροφυλακίου της Ιονικής Τράπεζα, κατάθεση 6.500 λιρ. Αγγλίας σε Τράπεζα του Λονδίνου, έντοκη άλλη σε τράπεζα της Γενεύης της Ελβετίας ύψους 22.500 φράγκων ελβετικών και τρίτη στην ίδια Τράπεζα άτοκη 7.500 φρ. και κατάθεση στην Τράπεζα της Ζυρίχης ύψους 22.500 φρ. Ελβετικών .Με τα χρήματα αυτά διατάσσει να αγοραστούν στα Γιάννενα ακίνητα προς ’’ διαρκή εξυπηρέτηση των σκοπών του Ιδρύματος ‘’.
Ο Κων/νος Κατσάρης απεβίωσε στην Αθήνα στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός στις 1-2-1967.
ΙΔΡΥΜΑ ‘’ΙΩΣΗΦ ΚΑΙ ΕΣΘΗΡ ΓΚΑΝΗ’’
Η Εσθήρ Γκανή το γένος Ισαάκ και Αστρο Βαρούχ γεννήθηκε στην Αρτα το έτος 1912 και πέθανε στα Γιάννενα σε ηλικία 87 ετών τον Δεκέμβριο του 1999.
Εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα το έτος 1936 μετά τον πρώτο γάμο της με τον Ιακώβ Γκαμπάι . Συνελήφθη από τους Γερμανούς Ναζί μαζί με τον σύζυγό της και τους άλλους 1900 περίπου Εβραίους συμπολίτες μας ,τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου του 1944 και μεταφέρθηκε στα κολαστήρια των στρατοπέδων συγκέντρωσης του Αουσβιτς –Μπρίργεναου.
Εκεί παρέμεινε για ένα περίπου χρόνο κατά τη διάρκεια του οποίου υπέστη ψυχικά και σωματικά βασανιστήρια .Είδε το σύζυγό της και τους άλλους συγγενείς και φίλους της να θανατώνονται στους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια .Επέζησε και μετά την απελευθέρωσή της παραλήφθηκε από το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ο οποίος την οδήγησε σε Νοσοκομείο της Σουηδίας για νοσηλεία και περίθαλψη .Επέστρεψε στα Γιάννενα και το 1950 παντρεύτηκε τον Ιωσήφ Γκανή ,ευκατάστατο έμπορο –εισαγωγέα και κτηματία της πόλης .
Ο Ιωσήφ Γκανής είχε κατορθώσει να αποφύγει τη σύλληψη καταφεύγοντας στην Αθήνα ύστερα από συστάσεις χριστιανών φίλων του λίγους μήνες πρίν το διωγμό .Πέθανε το 1962 και άφησε όλη την περιουσία του στην σύζυγό του .
Η Εσθήρ Γκανή με δημόσια διαθήκη της που συνέταξε το 1996, συνέστησε Κοινωφελές ίδρυμα με την επωνυμία ‘’Ιδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή ‘’ το οποίο και εγκατέστησε μοναδικό κληρονόμο της και του άφησε όλη της την περιουσία της .
Η περιουσία της κατά το χρόνο του θανάτου της αποτελούνταν από καταθέσεις της σε λογαριασμούς της Εθνικής Τράπεζας 1.400.000.000 δρχ. περίπου ,που ήταν προϊόν από πώληση ακινήτων της και από ένα σπίτι στην οδό Σούτσου αρ. 26 στα Ιωάννινα ,όπου σύμφωνα με την επιθυμία της στεγάζονται σήμερα τα γραφεία του Ιδρύματος .
Σκοποί του Ιδρύματος είναι η χορήγηση υποτροφιών για μεταπτυχιακές σπουδές σε αριστούχους πτυχιούχους φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων καταγόμενους από το νομό Ιωαννίνων και η χρηματοδότηση επιστημονικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων στην περιοχή των Ιωαννίνων .
Για την εκπλήρωση αυτών των σκοπών σύμφωνα με το περιεχόμενο της διαθήκης θα διατίθεται κατ΄ έτος ποσοστό 80% από τους τόκους των καταθέσεων και το υπόλοιπο 20% θα προσαυξάνει ετησίως το κεφάλαιο.
’’ ΚΑΜΠΕΡΕΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ»
Με την αριθ. 69166/21-9-77 πράξη του Συμβολαιογράφου Ιωαννίνων Κίμωνα Τζάλλα, συστήθηκε κοινωφελές Ιδρυμα με την επωνυμίαν «ΚΑΜΠΕΡΕΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ» .
Ο Ιωάννης Καμπέρης ,ιδρυτής του Ιδρύματος , γεννήθηκε στην Ζωοδόχο Ιωαννίνων το 1924 και ασχολήθηκε με οικοδομικές , βιομηχανικές ,οικοδομικές επιχειρήσεις . Απεβίωσε στα Ιωάννινα το 1996 . Σκοποί του Ιδρύματος είναι : Η ανάδειξη της πολιτιστικής κίνησης της πόλης των Ιωαννίνων και γενικά της Ηπείρου , καθώς και η χορήγηση βραβείων σε αριστεύσαντες μαθητές των Γυμνασίων της πόλης και του Νομού Ιωαννίνων.Η χορήγηση υποτροφιών για μεταπτυχιακές σπουδές και η χρηματοδότηση επιστημονικών ερευνητικών εργασιών. Οι παραπάνω σκοποί επιδιώκονται και πραγματοποιούνται με τη συγκροτήση τμημάτων Θεάτρου, Μουσικής, Δανειστικής Βιβλιοθήκης, Σκευοφυλακείου Βυζαντινών Εικόνων και Κειμηλίων, Πινακοθήκης, Λέσχης Ψυχαγωγίας, Παιδικών Σταθμών, Κολυμβητηρίου, Αθλοπαιδιών, βραβεύσης αριστευόντων μαθητών Γυμνασίων της πόλεως και του Νομού Ιωαννίνων, χορηγήσης υποτροφιών μεταπτυχιακών σπουδών και χρηματοδοτήσεως επιστημονικών ερευνητικών εργασιών.
Η Περιουσία και Πόροι του Ιδρύματος είναι:
α) Η πολυόροφη οικοδομή στα Ιωάννινα στην οδό Παπαδοπούλου αριθ. 11 ,με το οικόπεδό της, εκτάσεως 509,59 μ2. β) Η ετησία επιχορήγηση από πεντακοσίες χιλιάδες ( 500.000 ) δραχμές , καταβαλλομένη από τον ιδρυτή του, Ιωάννου Σπυρ. Καμπέρη , στο Ταμείο του Ιδρύματος τον Ιανουάριο κάθε έτους. Την επιχορήγηση αυτή θα παύση να καταβάλη ,κατά την το κατασταικό ίδρυσης ,ο Ιωάννης Καμπέρης εφ’ όσον και όταν προικοδότηει το Ιδρυμα με ακίνητα , ικανά να αποδίδουν στο Ιδρυμα το ποσό αυτό . γ) Δωρεές οποιωνδήποτε τρίτων προς το ίδρυμα με πράξεις εν ζωή ή αιτία θανάτου.
Το έτος 1981 τα Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων παραχωρούν το οικόπεδο όπου χτίζεται το Καμπέρειο Ίδρυμα .
Tο 1987 ο Ιωάννης Καμπέρης δωρίζει στο Ιδρυμα οκτώ ιδιόκτητα καταστήματα τα Τα οποία βρίσκονται σε ακίνητο επί της οδού 28ης Οκτωβρίου και Σταδίου . Τα 8 καταστήματα ενώθηκαν σε τρία και ενοικιάζονται για τα λειτουργικά έξοδα του Ιδρύματος.
Το 1990 ο Ιωάννης Καμπέρης και η σύζυγος του Μαρία, δωρίζουν στο Καμπέρειο Ίδρυμα αγροτική έκταση 24.000 τμ που βρίσκεται στη θέση «Μπογιανή» της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Ιωαννίνων, με σκοπό την άμεση αξιοποίηση του δωρουμένου ακινήτου, είτε δια ρευστοποιήσεως, είτε με οιονδήποτε τρόπον κατά την κρίση του Διοικητικού Συμβουλίου, ούτως ώστε από τα έσοδα να χορηγούνται κατ’ έτος 3 υποτροφίες μεταπτυχιακών σπουδών σε αριστεύσαντες φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, καταγόμενων από το Νομό Ιωαννίνων και εν ελλείψει τοιούτων, κατά την κρίση του Διοικητικού Συμβουλίου.
Το 1981, όταν ιδρύθηκε η Ιατρική Σχολή στα Γιάννινα, στεγάσθηκε σε αίθουσα του Καμπέρειου Ιδρύματος και παρέμεινε μέχρι το 1991.
Άλλη μεγάλη προσφορά του Ιδρύματος στην πολιτιστική ζωή της πόλεως είναι η παραχώρηση της ισόγειας μεγάλης αίθουσας 200 θέσεων στο Δημοτικό Θέατρο Ιωαννίνων, στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΙ.
Στο κτίριο στεγάζεται αίθουσα διαλέξεων και εκθέσεων εικαστικών έργων. Στους άλλους ορόφους στεγάζονται, ο Οργανισμός Καταπολέμησης Ναρκωτικών, το Κέντρο Νεότητας της Μητροπόλεως, Χορωδία Βυζαντινής Μουσικής με ιδιαίτερο τμήμα παιδικής χορωδίας και ο Όμιλος Σκακιστών της πόλεως Ιωαννίνων. Τέλος το Πνευματικό ίδρυμα προχωρεί κατά τους χρόνους αυτούς στη δημιουργία Βιβλιοθήκης Πολυμέσων – Ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης.
